İnsan təbiətin ayrılmaz hissəsidir.
Odur ki, təbiət onun yaşaması, artması, çoxalması üçün şərait yaratmış, onu
torpaq, su hava və od ilə təmin etmiş, əlvan bitkilərlə örtülmüş əsrarəngiz,
füsunkar meşələri, rəngarəng gülləri, çəiçəkləri, dadlı və ətirli meyvə
ağaclarını, heyvan və quş növlərini, balıqları, çayları, gölləri, dağları, çəmənləri
onun ixtiyarına vermşdir. Bütün bunların hamısı bəşərin həyatı üçün zəruri olan
nemətlərdir.
İnsan da öz növbəsində bu
xeyirxahlığına qayğıkeş olmalı, ona verilən nemətləri göz bəbəyi kimi qorumalı,
onlardan səmərəli istifadə etməli, onları artırmalı, çirklənmədən, məhv edici
amillərdən mühafizə etməli və gələcək nəsilə çatdırılmalıdır.
Hələ XX əsrin əvvələrində bir sıra
təbiəti mühafizə cəmiyyətləri, beynəlxalq komitələr yaradılmışdır.
1963-cü ildə BMT-nin Baş məclisinin
sesiyasında ilk dəfə olaraq təbiətin mühafizəsi üzrə Ümumdünya təşkilatı,
1968-ci ildə isə Beynəlxalq Komitə yaradıldı.
1984-cü ildə YUNESKO-nun baş
Konfransında qəbul olunmuş qərar əsasında dünyanın müxtəlif regionlarında insan
və biosferin kompleks öyrənilməsi və qornması problemləri həlli müzakirə
olundu.
Təbiəti mühafizəyə sosial,
siyasi-iqtisadi, sanitar, gigiyenik, estetik, elmi tərbiyə baxımdan diqqət
yetirilmişdir.
Çalışmaq lazımdır ki, uşaqlarımızda
da təbiətin bizə bəxş etdiyi misilsiz sərvətlərə qayğı ilə, məhəbbətlə yanaşmaq
hissləri oyada bilək, onların təbiətin əsl vurğunları kimi böyümələrinə nail
olaq. Əgər bunu bacarsaq. Deməli meşələrimizin, heyvanlarımızın və quşların gələcək
taleyi üçün narahat olmaya bilərik.
Xalq şairi səməd Vurğun 1953-cü
ildə yazdığı «Azərbaycan» şeirini Kəpəz dağı və Göy gölə həsr edilmiş hisəsində
belə deyir:
Min Qazaxdan köhlən ata,
Yolmanına yata-yata.
At qan-tərə bata-bata,
Göy yaylaqlar belinə qalx,
Kəpəz dağdan Göy-gölə bax.
Respublikamızda Göy-gölü görməyən,
təbii mənzərəsinə, şəffaf, suyuna ecazkar gözəlliyinə, yaşıl meşə və yaylaqlarına,
təmiz dağ havasına heyran olmayan az adam tapılar. Göy-göl nəinki
respublikazımda, hətta ondan çox-çox uzaqlarda belə məşhurdu. Onu gözəlliyinə
görə dünyanın məşhur yüksək dağ göllərilə müqayisə etmək olar.
Göy-göl meşələrinin və
yaylaqlarının torpaq qoruyucu, su saxlayıcı, kurortoloji əhəmiyyəti vardır.
Göy-göl Gəncə və Göy-göl şəhərlərini, habelə ətraf yaşayış məntəqələrinin içməli
su ilə təmin edən yeganə su mənbəyidir. 1925-ci ildə ilk dəfə olaraq Göy-göl
dövlət qoruğu yaradılmışdır. 1948-ci il iyun ayının 10-da Azərbaycan SSR Ali
Sovetinin 664 saylı qərarına əsasən qoruğa 1200 ha meşə ərazisindən əlavə
edilərək qoruqda meşə təsərrüfatı yaradılmışdır.
06.05.1958-ci ildə Azərbaycan SSR
Nazirlər Sovetinin «Respublika dövlət qoruqlarının inkişafı, dövlət ovçuluq və
meşə ovçuluq təsərrüfatlarının yaradılması haqqından» 305 saylı qərarına əsasən
Kiçik Qafqazın tipik landşaftının, faunasının və Şimal yamaclarının subalp
zonasının kiçik bir hissəsi, orta dağlıq meşələri qoruğa birləşdirilmişdir. Azərbaycan
SSR Nazirlər Sovetinin 10.07.1961-ci il tarixli «Azərbaycan SSR-də bir sıra
dövlət qoruqlarının və ovçular təəsrrüfatlarının ləğv edilməsi haqqında» 521
saylı qərarına əsasən «Göy-göl Dövlət Qoruğu» meşə sahələri Gəncə şəhəri Gəncə
şəhər meşə təsərrüfatına, torpaq sahələri isə torpaq fonduna verilməklə ləğv
edilmişdir.
Azərbaycan SSRİ Nazirlər Sovetinin
14 iyun 1965-ci il tarixli 475 saylı qərarına əsasən «Göy-göl dövlət qoruğu» əvvəlki
sərhədləri və əraziləri saxlanmaqla yenidən bərpa edilərək ərazisi 7131 ha-a
çatdırılmışdır. Azərbaycan Respublika Prezidentinin 16.12.2004-cü il tarixli
550 saylı sərəncamına əsasən qoruğun «Eldar şamı» filialı 392 ha ərazisi ilə bərabər
Göy-göl qoruğunun tərkibindən ayrıldıqdan sonra qoruğun ərazisi 6739 ha qalmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin aprel
2008-ci il tarixi 2744 nömrəli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının Göy-göl
Milli Parkı yaradıldı. Milli Parkın ərazisinə Göy-göl (Xanlar) rayon Meşə
Mühafizəsi bərpası Müəssisəsinin meşə fond torpağından 1577 ha Göy-Göl (Xanlar)
rayon Dövlət ehtiyat fond torpağından 3909 ha , daşkəsən rayon dövlət ehtiyat fond
torpaqlarından 300 ha ,
Goranboy dövlət ehtiyat fond torpaqlarından 230 ha , daxil edilməklə, keçmiş
ərazi ilə (6739) birlikdə 12755 ha-ra çatdırılmışdır. 2000-ci ildə dövlət
başçısı tərəfindən imzalanan «Xüsusi Mühafizə olunan təbiət və obyektlər
haqqında» qanunun 19-cu maddəsində qoruq ərazisinə giriş qəti qadağan
olunmuşdur.
1961-ci ildə qoruğa 7 baş maral
buraxılmışdır. 1975-ci ildə maralların sayı 199 baş olmuşdur. 1991-ci ildə
maralların sayı 141 baş olmuşdur. 1990-cu ildə Ermənistan Azərbaycan dağlıq
Qarabağ münaqişəsi Göy-göl Dövlət təbiət qoruğundan heç də yan keçməmişdir.
Bununla bağlı gedən müharibədə təşvişə düşmüş marallar qoruğun ərazisndən
uzaqlaşmış axır nəticədə onların sayı 6 başa enmişdir. Sonradan yaranan müvəqqəti
sabitlikdən sonra yəni 2003-cü ildə maralların sayı 14 baş qeydə alınmışdır.
2010-cu ildə isə maralların sayı 49 baş olmuşdur. Milli Parkın dağ meşələrinin
65%-i DS-dən 1000-2200 m-dən yerləşir. 2003-cü il sentyabr ayının 12-dən 20-nə
Göy-göldə elmi təhqiqat işçiləri ilə məşğul olan Rusiya, İsveçrə və Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının alimləri Göy-gölün suyunun qatlarının təyin
olunması, oksigenin təyini və havanın təmizliyini bir daha təsdiq etdilər.Milli
Parkın ərazisinin 5094- ha meşə, 7557 ha alp və subalp çəmənliyi, 101 ha isə göllər
altındadır.Park ərazisində yerləşən göllər bunlardır. Göy-göl, Zəli göl, Maral
göl, Ağ göl, Şamalı göl, Ördək göl, Ceyran göl və Güzgü gölüdür. Göy-Göl Milli
Parkında aparılmış əvvəlki təhqiqatlara görə 423 növdən artıq, bitki aləminə
malik təbii qrupları vardır ki, bunlarda zəngin florosestik tərkiblidir. Meşələrin
tərkibində 76 ağac və kol növü vardır. Parkın faunasına gəldikdə isə bir çox
heyvan və quş növləri daxildir. Bunların arasında nəcib qafqaz maral, cüyür,
dağ keçisi, qonur ayı, dovşan, tülkü, porsuq, vaşaq, çöl donuzu, meşə dələsi,
qafqaz uları, şana pipik, qara toyuq, sərçə, kəklik, bülbül, ördək və s. rast gəlmək
olar. Milli Park bütün təbii kompleksi ilə birlikdə yalnız tədqiqat və mədəni
kütləvi məqsədlər üçün istifadə edilir. Milli Park təbii muzey və elmi tədqiqat
müəssisəsi funksiyasını daşıyır. Milli Park kiçik Qafqazın şimal-şərqində Kəpəz
və Murov dağın ətəyində yerləşir.Parkın ərazisindən Kürək çayı, Ağsu çayı keşir.
Parkın ərazisi 41 km
uzunluqda olmaqla 12755 ha
sahəni əhatə edir. Göy-göl Milli Parkın mühafizəsi məqsədi ilə 47 sahəyə
(kvartala) bölünmüşdür. Həmin 47 kvartal aşağıdakı kimidir:
1.kvartal 244,1 ha 17.kvartal
325 ha
36. kvartal 50 ha
2.kvartal 235 ha 18.kvartal
415 ha 37. kvartal 144 ha
3.kvartal 118,9 ha 19.kvartal
372 ha 38. kvartal 150 ha
4.kvatal 155 ha 20.kvartal
445 ha 39. kvartal 97 ha
5.kvartal
240,2 ha 21.kvartal 308 ha 40. kvartal 96 ha
6.kvartal
214 ha 22.kvartal 402 ha 41. kvartal 98 ha
7.kvartal
213 ha 23.kvartal 267 ha 85. kvartal 300 ha
8.kvartal
235 ha 24.kvartal 272 ha 10. kvartal 300 ha
9.kvartal
344 ha 25.kvartal 771,87 ha 13. kvartal 50 ha
10.kvartal
341 ha 26.kvartal 119 ha 14. kvartal 180 ha
11.kvartal
257,8 ha 27.kvartal 204 ha 14.
kvartal 414 ha
12.kvartal
243 ha 28.kvartal 93 ha 15. kvartal 495 ha
13.kvartal
215 ha 29.kvartal 88 ha 20. kvartal 225 ha
14.kvartal
264 ha 32.kvartal 102 ha 21. kvartal 756,25 ha
15.kvartal 307 ha 33.kvartal 227 ha 27. kvartal 946,88 ha
16.kvartal 360 ha 35.kvartal 71 ha
Beləliklə yuxarıda qeyd
olunan Milli Parkın ərazisində olan kvartallar ayrı-ayrı mühafizə edilir. Milli
Parkın ştat cədvəlinə uyğun olaraq Elmi şöbənin bir elmi işlər üzrə direktor
müavini, bir baş elmi işçi, iki elmi işçi, və iki laborant ştatları var. Həmin ştantlarda
baş elmi işçi, iki nəfər elmi işçi və iki labarant fəaliyyət göstərirlər. 2011-ci
ilin iyun ayından yeni tikilmiş inzibati binaya köçürülmüşdü. Çəmən bitkilərdən
herbari guşəsi düzəldilir və davam etdirilir. 
No comments:
Post a Comment