Göy-göl Milli Parkı Kiçik Qafqazın
şimal-şərq hissəsində Murovdağ silsiləsindən başlayaraq Kürək çayına qədər olan
ərazidə yerləşir. Göy-Göl Milli Parkının yerləşdiyi sahə dəniz səthindən 1100-3724 m yüksəklikdə yerləşir.
Ərazisi meşəliklərdən, hündür dağ çəmənliklərindən və göllərdən ibarətdir.
Parkın meşəliklərində, qarmaqvari şam, fısdıq,
palıd, vələs, göyrüc, yemişan, itburnu əzgil, alma, armud, cökə, ağcaqayın
və s. qiymətli ağaclar bitir. Subalp çəmənləri parkda dəniz səviyyəsindən 2600 m qədər yüksəklikdə
yayılmışdır. Qafqaz bənövşəsindən, kəklikotundan, Qafqaz şehduranından Qafqaz
cilindən, qaymaq çiçəyindən, qoyun topalından, qantəpər, əvəlik, qırxbuğumdan və
sairdən ibarətdir. Alp çəmənləri dəniz səthindən 2600 metrdən yüksəkdə
yayılmışdır. Ot örtüyü nisbətən alçaqboylu olmaqla Qafqaz bənövşəsindən,
stevisi zəncirotundan, şehdurandan, kəklikotundan, qaymaqçiçəyindən, dəmrovotundan,
dağ məhmız laləsindən, qızıl yarpaq dazıdan və s. ibarətdir. Milli parkın
torpaq örtüyü müxəlif olmaqla, yayılması şaquli zonalılıq qanuna uyğundur. Bura
əsasən dağ-meşə və dağ-çəmən torpaqlarına ayrılmışdır. Dağ meşə torpaqlarından
qonur və qəhvəyi dağ-meşə torpaq tipləri əsas yer tutur. Bunların da tünd, açıq
tipik növbələrinə rast gəlinir. Bu torpaqlar Milli park ərazisində dəniz səthindən
1000-2200 m
yüksəklik də yayılmışdır. Qonur torpaqlar əsasən nəmli fısdıq, vələs, fındıq, fısdıq-şam, şam meşələri altında, qəhvəyi
torpaqlar isə vələs, fısdıq-vələs, palıd meşələri altında yayılmışdır.
Dağ çəmən torpaq tipi dəniz səthindən
1700-3724 m
yüksəklikdə yayılmışdır. Bu ərazidə ibtidai dağ-çəmən, torflu-dağ-çəmən, çimli
dağ-çəmən, bozqırlaşmış (dağ-meşə torpaq) növbələrin rast gəlinir. Bu ərazillər
7651 ha-dır.
Ağ su çayı və Kəpəz dağı
yaxınlıqlarında 21 növ ağac, 31 növ kol, 342 növ çöl çəmən bitkisi yayılmışdır.
Dağlarda meşələrdə və çəmənliklərdə faundan maral, ayı, dağ keçisi, cüyür,
porsuq, dağ hinduşqası, kəklik, dovşan, tülkü, dələ, ağacdələn, canavar, çöl
pişiyi, oxlu kirpi, çaqqal. Göllərdə ördək, farel balığı vardır. Milli parkın ərazisində
üç çayın mənbəyi başlayır. Yuxarı Ağsu çayı, aşağı Ağsu çayı və Kürək çayı.
Parkın başlıca istiqaməti Turist gəzintiləri və elmi tədqiqat işləridir. Elmi təhqiqat işləri yanaşı da
ağac və kol bitkilərinin fenoloji müşahidəsi, təbiətin təqvimi kimi bir çox elm
və elmi – texniki tədbirlər həyata keçirilir. Aparılan elmi mövzular təbii sərvətlərimiz
olan meşələrin və dağ çəmənlərinin bioloji məhsuldarlığının öyrənilməsinə,
ayrı-ayrı ağac növlərinin ən yaxşı formalarının seçilib təsərüfata təqdim
olunmasına yönəldilmişdir. Ərazisi inzibati bölgüyə görə Göy-Göl rayonuna
daxildir.
Göy-Göl
milli parkı ərazisində torpaq dərəcələrinə görə bölüşdürmə
və
onun dəyşilmə xüsusiyyəti.
Torpaq dərəcəsi
|
Keçmiş meşə quruluşuna
görə
(1970-1971)
|
Son meşə quruluşuna görə
(1982-1983)
|
Qoruğun ümumi ərazisi, o
cümlədən
|
12755
|
12755
|
Ümumi ərazisi akvatoriya
|
12755
|
12755
|
Meşəllik sahəsi
|
5094
|
5094
|
Meşə örtülü sahəsi
|
4434
|
4434
|
Meşəsiz sahəsi
|
660
|
660
|
Açıq sahələri
|
7552
|
|
O cümlədən
|
||
Biçənəklər
|
82
|
|
Otlaq (dağ çəmənliyi)
|
2933
|
|
Su altında olan ərazilər
(göllər)
|
109
|
|
Tikililər və ətraf sahələr
|
63
|
|
İstifadə olunmayan sahələr
|
20
|
|
Çaylar yarğanlar və s.
|
15
|
|
Daşlı və qumlu sahələr
|
4439
|
Cədvəl 1
Son meşə quruluşu işlərinin
1971-1982-ci ilnən müqayisədə cari ilədə göstərir ki, Parkın meşə ilə örtülü
sahəi 28 ha
artmışdır. Orta hesabla hər il qoruğun meşə ilə örtülü sahəsi 2,8 ha artır. Bunu biz əsas
göstərsək son iyirimi ildə, yəni 1985-2010-ci ilə müqayisədə meşələr ilə örtülü
sahələrin 45-55 ha
artmasını güman edə bilərik. Ancaq təssüflə qeyd etmək olar ki, bu artım gözə
çarpacaq dərəcədə deyil, ona görə ki, 2004-cü ilin mart ayının 5-də olan fəlakət
nəticəsində ağaclar kökdən çıxaraq yıxılmışdır. Nəticədə meşədə seyrəklik əmələ
gəlmişdir. Milli parkın rejimi şəraitində meşə ilə örtülü olmayan ərazilərin tədricən
meşə ilə örtülü sahəyə orta hesabla hər il 2,5-3 ha keçməsi müsbət hal kimi
qeyd edilmişdir. Son meşə quruluşu işinin məlumatına görə meşə ilə örtülü
olmayan ərazinin cəmi 600 ha
təşkil edir. Halbuki, bu birinci meşə quruluşunda 567 ha qeyd edilmişdir.
Bundan başqa parkın açıq ərazisi 7611 ha uzaq keçmişdə meşə ilə örtülü olmuşdur.
Uzun illər həmin ərazilərdə iri buynuzlu mal-qara və qoyun sürüləri otarıldığından
həmin ərazilər hesabatlarda dağ çəmənliyi kimi göstərilmişdir.
Dağ çəmənliyi 
No comments:
Post a Comment